(مورخ 1404/03/31) کنوانسیونهای لاهه ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ مجموعهای از معاهدات بینالمللی و اعلامیهها هستند که در شهر لاههٔ هلند، در جریان دو کنفرانس صلح جهانی تصویب شدند.
این معاهدات، از نخستین تلاشهای نظاممند برای تدوین مقررات حقوق جنگ در قالب حقوق بشردوستانه بینالمللی (International Humanitarian Law) و همچنین تنظیم روابط میان دولتها در زمان مخاصمات مسلحانه بودند.
کنفرانس صلح اول لاهه در سال ۱۸۹۹
در پی ابتکار تزار نیکلای دوم روسیه، نخستین کنفرانس صلح لاهه در سال ۱۸۹۹ تشکیل شد. هدف اصلی این کنفرانس کاهش رقابت تسلیحاتی و تعیین اصولی برای روشهای مجاز در جنگ بود.
از مهمترین دستاوردهای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
کنوانسیون مربوط به حل و فصل مسالمتآمیز اختلافات بینالمللی: پایهگذاری دیوان دائمی داوری (PCA).
ممنوعیت استفاده از برخی سلاحها مانند گلولههای انفجاری و گازهای خفهکننده.
نخستین نسخه از مقررات ناظر بر قوانین و عرف جنگ زمینی که بعدها در کنوانسیون ۱۹۰۷ توسعه یافت.
کنفرانس دوم صلح لاهه در سال ۱۹۰۷
در سال ۱۹۰۷، کنفرانس دوم صلح با مشارکت گستردهتر کشورهای جهان برگزار شد. هدف اصلی، اصلاح و بسط کنوانسیونهای پیشین بود. مهمترین نتایج این کنفرانس، شکلگیری ۱۳ کنوانسیون جدید از جمله در این موارد بود:
حقوق و تکالیف دولتهای بیطرف
حملونقل دریایی و توقیف کشتیهای تجاری
حمایت از اسیران و مجروحان جنگی
بهروزرسانی مقررات مربوط به مخاصمات زمینی، معروف به «مقررات لاهه»
تقویت نظام داوری بینالمللی و گسترش صلاحیت دیوان داوری
اهمیت حقوقی کنوانسیونهای لاهه
این کنوانسیونها از اولین اسناد بینالمللی الزامآور در حوزهی Jus in bello (حقوق جنگ) محسوب میشوند و شالودهای برای کنوانسیونهای ژنو ۱۹۴۹ و پروتکلهای الحاقی آن فراهم کردند.
هرچند برخی از مواد آنها امروزه به دلایل تحول فناوری و ماهیت مخاصمات بینالمللی منسوخ شدهاند، بسیاری از اصول بنیادین آن، بهویژه در حوزهی عرف بینالمللی (Customary International Law) همچنان معتبر هستند.
جایگاه در حقوق بینالملل معاصر
با آنکه سازمان ملل و نهادهای جدیدتر بینالمللی ابزارهای گستردهتری برای حل و فصل اختلافات ارائه دادهاند، کنوانسیونهای لاهه همچنان بهعنوان نماد شکلگیری نظم حقوقی نوین در سطح جهانی شناخته میشوند.
امروزه، دیوان بینالمللی دادگستری (ICJ) و دیوان کیفری بینالمللی (ICC) در برخی آرای خود به مفاد این کنوانسیونها استناد میکنند، بهویژه در موارد نقض حقوق جنگ و مسئولیت بینالمللی دولتها.
